Voor Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier schreef ik een stukje waarin de publiekscampagne onswater.nl genoemd wordt. Op die site kun je, door je postcode in te vullen, zien hoe hoog het water thuis komt te staan bij een dijkdoorbraak. Tot de plint? Tot aan het aanrecht? Of verdwijnt zelfs je schoorsteen in de golven? Altijd handig om te weten.
En wat de loterij me de afgelopen jaren niet wist te brengen, leek deze site nu wel te doen: mijn postcode bracht geluk! Een cryptische zin had een niet mis te verstane blijde boodschap. “De hoogte in jouw buurt is: Geen overstroming mogelijk.” Ik kon opgelucht ademhalen. Maar er knaagde iets. Op een eerdere versie van zo’n overstromingscontrolesite (ik weet even niet meer hoe die heette) had ik al eens afgelezen dat mijn huis op 0,5 meter boven NAP ligt. Dan krijg je toch nog wel een flinke plens de gang in als die duinen eenmaal zijn weggeslagen door een superstorm, lijkt me. Of vormen duinen hier het sleutelwoord en lig je in de luwte van een breed duingebied vele malen veiliger dan achter een door bonkige boerenknuisten opgeworpen dijkje?
Ik klik op de leesmeerbutton: “De gevolgen van een grote overstroming zijn ingrijpend”, lees ik hier. “Nederland is goed beschermd tegen overstromingen, maar blijft kwetsbaar. We kunnen de natuur niet beheersen. Het kan een keer misgaan. Dat kan over 100 jaar zijn of morgen. Daarom is het goed te weten hoe hoog het water bij jou komt. En wat je in dat geval kunt doen.” Vervolgens word ik doorverwezen naar een site met de onheilspellende naam overstroomik.nl.
Onleefbaar
Ook op overstroomik.nl (wie verzint zo’n naam?) word je uitgenodigd je postcode in te typen. Maar kijk! Nu blijk ik mijn leven ineens helemaal niet zo zeker te kunnen zijn. “Jouw locatie ligt binnen een dijkring en wordt beschermd door waterkeringen. De kans op een overstroming op deze locatie binnen de dijkring is heel klein, maar niet helemaal uit te sluiten. Andere locaties binnen de dijkring kunnen wel overstromen. Door uitval van nutsvoorzieningen kan het gehele gebied onleefbaar worden.” Paniek! Zandzakken voor de deur! Kano, hakbijl, en noodaggregaat naar de zolder! 
Ik klik op ‘Wat betekent dit?’ “De kans op een verwoestende overstroming in dijkring Zuid-Holland is kleiner dan 1 op de 10.000 per jaar.” Zuid-Holland? Ik woon in Haarlem. Maar een kans van 1 op de 10.000 is wel te overzien. Het bijbehorende filmpje laat echter geen ruimte voor enige hoop: “We wanen ons veilig, want eens in de tienduizend jaar lijkt zo ver weg”, zegt een donkere stem. “Maar dat kan ook nu zijn. Dit is wat een perfecte storm aan zou kunnen richten. Het zwarte oog van de orkaan ligt op de loer boven de Noordzee. Of en wanneer ze toeslaat, weet niemand.”
Schiphol: onbereikbaar
Ook een tweede filmpje stemt vrolijk: “De meeste dijkringen zijn klein van omvang. Dit is een van de grootste en meest kwetsbare van ons land: dijkring 14.” Kijk, ik zie Haarlem liggen, akelig dicht bij de vijandige zee. “De vier grote steden, het Westland, de Tweede Kamer het economisch hart, straks onder water. Zelfs 48 uur na de dijkdoorbraak blijft het zoute water de badkuip instromen. Honderdduizenden mensen in paniek. Schiphol: onbereikbaar. Vluchten via de snelwegen is onmogelijk want alle wegen en opritten staan onder water.” Afgelopen is het filmpje. Goed. En toen?
“Wat doe jij bij een grote overstroming?” vraagt de site. Ja, eeh…
Wat heen-en-weer geklik levert icoontjes op van noodrantsoenen, dekens en knijpkatten en tips als “Bij een overstroming kan het lang duren voordat er hulp komt. Met wat boeken en gezelschapsspelletjes kom je de tijd sneller en beter door.” Goed bedoeld. Maar zie jij jezelf mens-erger-je-nieten als het bankstel zachtjes tegen het plafond klotst?
Niet te regisseren
Sowieso vast en zeker goed bedoeld, deze hele site. Maar waarom deze paniektoon? Om ons slapeloze nachten te bezorgen? De zolder te laten herinrichten? Op de kast te krijgen? Of naar de stembus? Ik las vanmorgen in de krant dat een waterschap de verkiezingsleus hanteert: “Niet stemmen? Dan zwemmen” of woorden van gelijke strekking. Da’s nog eens een sympathieke boodschap: ‘Als jullie niet gaan stemmen voor de waterschapsverkiezingen, (want ja, mensen, die zijn er. Op 18 maart om precies te zijn) dan trekken we de stop eruit en lopen we boos weg. Let dan maar eens op wat er gebeurt.’ Daar zou ik vol overtuiging voor thuisblijven.
Zo fout is deze site dan niet, maar vooral die filmpjes zijn wel flink mis. Het zijn VPRO-filmpjes uit de serie Nederland vanuit de Lucht, zie ik, dus de overheid heeft het blijkbaar niet de moeite gevonden om speciaal voor het uitdragen van deze boodschap eigen filmpjes te produceren met een wat subtielere toonzetting. Is er eigenlijk wel een juiste toon voor dit soort in-geval-van-nood-instructies? Wie luistert er aandachtig naar de stewardess die het reddingsvest dat zich onder uw stoel bevindt, wil opblazen? Je wilt het gewoon niet weten, eigenlijk. Als we gaan, dan gaan we; dat gevoel. En niemand kan voorspellen hoe je in een noodsituatie reageert. Hoe graag de overheid dat ook op voorhand in goede banen zou leiden met informatieve icoontjes.